Phòng bệnh táo bón ở người cao tuổi

Táo bón là một bệnh thường gặp thuộc hệ thống đường tiêu hóa. Bệnh táo bón có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng người cao tuổi (NCT) bị táo bón chiếm tỷ lệ nhiều hơn. Bình thường một người có thể đi ngoài có thể từ 1-3 lần trong một ngày hoặc trên 3 lần trong một tuần. Được gọi là bị táo bón khi quá 3 ngày chưa đi ngoài hoặc đi ngoài dưới 3 lần trong một tuần, có thể có từng cơn đau quặn bụng, phân rắn, mỗi khi đi ngoài phải rặn mạnh.

Nguyên nhân gây táo bón ở NCT

Thức ăn, nước uống sau khi vào đường tiêu hóa đa phần sẽ được hấp thu ở ruột non, phần còn lại và các chất cặn bã sẽ dồn xuống đại tràng. Tại đại tràng, số còn lại của chất dinh dưỡng sẽ được hấp thu tiếp tục, chất cặn bã, các chất độc do vi sinh vật và quá trình chuyển hóa sinh ra sẽ được đào thải ra ngoài. Nếu chất cặn bã kèm theo các chất độc hại lưu lại trong đại tràng càng lâu làm ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe. Khi nước trong chất thải bị hấp thu tiếp thì làm cho phân rắn lại rất khó đi ngoài. Có nhiều nguyên nhân gây nên táo bón:

Do suy giảm chức năng sinh lý: càng nhiều tuổi thì chức năng sinh lý sẽ giảm dần theo năm tháng như: cơ hoành, cơ vùng xương chậu yếu đi, các dịch bài tiết của đường ruột cũng giảm đáng kể như: dịch vị, dịch mật, dịch ruột; sự co bóp của cơ trơn đường tiêu hóa ngày càng yếu dần hoặc có hiện tượng nứt nẻ hậu môn...

Do chế độ dinh dưỡng không hợp lý: do yêu cầu trong điều trị một bệnh nào đó nhưng người bệnh lại kiêng khem quá mức; ăn ít hoặc chán không muốn ăn nên chất cặn bã ít, phân ít không tạo được phản xạ co bóp của đại tràng. Ăn những loại thức ăn có nhiều chất béo như: bơ, sữa, đường tinh chế và thức ăn ít chất xơ, ăn nhiều chất cay, nóng (ớt, hành, hồ tiêu), uống nhiều rượu, bia.

Lượng nước đưa vào trong cơ thể hàng ngày không đủ sự cần thiết để tiêu hóa thức ăn. Hiện tượng này thường gặp ở những người lười uống nước (sợ đi tiểu nhiều lần), ăn ít rau, quả.

Ít vận động. Hầu hết NCT đã nhận thức được vận động làm cho mọi cơ quan của cơ thể hoạt động đều đặn, nhưng có những trường hợp vì lý do nào đó ít vận động, ví dụ như: đau khớp gối mạn tính, đau lưng, chân yếu khó đi lại thì rất dễ xảy ra táo bón. Một số NCT ngại đi ngoài với nhiều lý do khác nhau như nhà vệ sinh bẩn, đi lại khó khăn, nhất là nhà vệ sinh ở một số vùng nông thôn, miền núi, ngồi lâu trong nhà vệ sinh gây mệt mỏi…

- Do tác dụng phụ của thuốc như thuốc có chất tannin, thuốc chống trầm cảm, thuốc bao bọc niêm mạc dạ dày có chứa nhôm, lạm dụng một số thuốc có tác dụng nhuận tràng, do dùng nhiều quá không có tác dụng nhuận tràng như mong muốn.

Hậu quả của táo bón ở NCT

Táo bón thường xuyên sẽ gây ra nhiều hậu quả xấu cho NCT. Phân và các chất cặn bã, chất độc do các vi sinh vật trong đường ruột bài tiết ra không được tống ra theo phân mà đọng lại thời gian lâu ở đại tràng, trực tràng, cơ thể hấp thu cùng với nước gây độc hại cho cơ thể làm cho người bệnh lúc nào cũng thấy mệt mỏi, lười ăn, chán ăn, thậm chí bỏ bữa. Bệnh hay gặp nhất của táo bón dài ngày là bệnh trĩ. Bệnh trĩ có hai loại là trĩ nội và trĩ ngoại. Trĩ nội là do sự giãn quá mức của đám rối tĩnh mạch trực tràng, hậu quả là mỗi lần đi ngoài ra máu tươi trong hoặc sau khi đi ngoài. Đôi khi búi trĩ thòi ra, không tự lên được mà phải dùng tay đẩy nó lên. Động tác đẩy búi trĩ lên bằng tay rất dễ gây nhiễm trùng nguy hiểm, đặc biệt là nhiễm trùng huyết. Táo bón cũng là một trong những nguyên nhân gây viêm đại tràng mạn tính, ung thư đại tràng. Một số người bị tăng huyết áp mạn tính nếu bị táo bón thì khi đi ngoài phải rặn mạnh cũng có nguy cơ gây tăng huyết áp đột ngột, rất nguy hiểm đến tính mạng.

Phòng bệnh táo bón với NCT

Để đề phòng táo bón hoặc giảm dần bệnh táo bón nên ăn nhiều rau trong mỗi bữa ăn. Các loại rau phù hợp với NCT là rau mồng tơi, rau khoai lang, rau muống, rau dền, rau đay. Nên ăn một số quả như: cam, quýt (nên ăn cả múi), đu đủ chín, dưa chuột, mướp đắng, mướp. Chuối chín hoặc củ khoai lang luộc (hoặc nướng) cũng có giá trị đáng kể trong việc phòng táo bón. Không nên uống rượu, bia; không ăn chất cay, nóng như: ớt, hành, hồ tiêu. Những người có bệnh được bác sĩ chỉ định dùng thuốc mà có tác dụng phụ gây táo bón thì cần dùng đúng chỉ định của bác sĩ, không lạm dụng thuốc và khi có hiện tượng tác dụng phụ gây táo bón, cần báo ngay cho bác sĩ (người trực tiếp điều trị cho mình) để có hướng xử trí thích hợp tránh để táo bón kéo dài xảy ra. Không nên ngồi lâu mỗi lần đi tiêu. Hàng ngày nên tập thể dục nhẹ nhàng tùy theo sức của mình. Có thể đi bộ trong sân, trong nhà hoặc tốt hơn là ở công viên, đường vắng xe cộ qua lại.