Một số thuốc mới điều trị bệnh đái tháo đường type 2

Khoảng 20 năm trở lại đây, các nhà khoa học đã có nhiều cố gắng phát triển thêm một số loại thuốc mới. Các thuốc này đều nhằm tới hormon incretin GLP-1. GLP-1 được tiết ra bởi tế bào L ở ruột có khả năng điều chỉnh đường máu thông qua nhiều cơ chế khác nhau. Trong cơ thể người, GLP-1 bị mất tác dụng rất nhanh bởi men DPP-IV. Mọi nỗ lực tạo thuốc mới nhằm vào 2 hướng: ức chế hoạt tính men DPP-IV; và tạo ra chất giống GLP-1 nhưng kéo dài được thời gian tác dụng.

Byetta

Byetta (exenatide = exendin-4) được chiết xuất từ nước bọt một loại thằn lằn độc ở Nam Mỹ có tác dụng giống incretin (GLP 1) do ruột tiết ra tác động đến tụy kích thích tiết insulin, làm giảm tiết glucagon (một hormon do tụy tiết ra làm tăng đường máu), làm chậm hoạt động của ruột. Do đó, byetta làm giảm đường máu và có thể dùng kèm theo các thuốc hạ đường máu khác như nhóm sulfonylurea, nhóm metformin.

Giống như các loại thuốc trị bệnh đái tháo đường trước đây, byetta không chữa khỏi được bệnh đái tháo đường, byetta chỉ tạo thêm một lựa chọn khác cho bệnh nhân khi những thuốc trước đây tỏ ra mất tác dụng. Khi dùng byetta, HbA1c giảm được khoảng 0,5-1%.

Không dùng được byetta trong trường hợp mắc đái tháo đường type 1 (vì tụy không còn tiết insulin nữa); vì byetta thải chủ yếu qua thận nên nếu bệnh nhân suy thận nặng (mức lọc cầu thận dưới 30ml/phút) cũng không được sử dụng loại thuốc này. Ngoài ra, nếu bị mẫn cảm với thuốc hoặc bị bệnh đường ruột nghiêm trọng cũng không thể dùng byetta.

Tác dụng phụ chủ yếu của thuốc là buồn nôn, nôn, đi ngoài gặp tới 30-45% số người dùng. Các tác dụng phụ khác ít gặp hơn bao gồm chóng mặt, đau đầu, yếu cơ, phù, chán ăn, trào ngược dạ dày-thực quản. Một tác dụng phụ khác rất nặng là thuốc byetta có thể gây nên hoại tử tụy cấp.

Byetta được dùng như thế nào?

Tiêm dưới da ngày 2 lần trước bữa ăn sáng và chiều 5mcg/lần ít nhất 60phút trước ăn. Sau một tháng nếu đường máu chưa đạt được mức yêu cầu có thể tăng liều lên gấp đôi (10mcg/lần). Không dùng cho trẻ em. Loại byetta LAR dùng tiêm 1 lần/tuần đang trong quá trình thử nghiệm. Byetta được chính thức sử dụng từ ngày 28/4/2005.

Thuốc ức chế men DPP-IV

Có 2 thuốc đang được lưu hành: sitagliptin được dùng ở cả châu Âu và Mỹ, vildagliptin mới chỉ được dùng ở châu Âu. Cả 2 loại thuốc này đều dùng theo đường uống, có tác dụng ức chế men DPP-IV nên làm tăng lượng GLP-1 có sẵn trong cơ thể. Tác dụng phụ chủ yếu là đau đầu, buồn nôn và nôn. Ngoài ra, thuốc còn có tác động lên hệ miễn dịch tạo thuận lợi cho viêm đường hô hấp trên, viên họng. Không được dùng nhóm thuốc này cho bệnh nhân mắc tiểu đường type 1. Vì là nhóm thuốc rất mới (dùng từ 17/10/2006) nên những tác động dài hạn (cả tốt và xấu) vẫn còn phải được theo dõi thêm.

Đồng phân amylin tổng hợp - pramlintide

Hiện chỉ có duy nhất một thuốc được Mỹ phê chuẩn dùng cho bệnh nhân tiểu đường type 2 – pramlintide.

Khi được tiêm dưới da trước các bữa ăn Pramlintide có tác dụng làm giảm đường máu sau ăn; giảm lượng thức ăn đưa vào khiến bệnh nhân giảm cân. Theo các thử nghiệm, pramlitide làm giảm đường máu mức độ nhẹ khi mà chỉ số HbA1c chỉ giảm được 0,5-0,7%. Cân nặng giảm được 1-1,5kg sau 6 tháng sử dụng.

Pramlintide dùng được cho cả bệnh nhân tiểu đường type 1 và type 2. Tác dụng phụ chủ yếu là đau đầu, chóng mặt, ho và nhất là tác dụng phụ trên đường tiêu hóa gây đau bụng, buồn nôn, nôn. Pramlintide được phê chuẩn sử dụng từ tháng 3/2005. Giá điều trị tối thiểu  từ 189-293,9 USD/tháng.

Tóm lại, các thuốc mới phát hiện gần đây tuy có đem lại thêm một số lựa chọn cho người mắc bệnh tiểu đường type 2. Nhưng thuốc còn quá mới nên các công trình nghiên cứu tác động lâu dài còn thiếu để đánh giá hết tác dụng lợi/hại của thuốc. Mặt khác giá thành điều trị rất đắt và chưa sẵn có ở Việt Nam cũng hạn chế việc sử dụng các loại thuốc này. Hiện tại, các thuốc kinh điển gồm sulphonylurea, metformin, glitazone, insulin là những thuốc mang lại hiệu rất tốt nếu biết dùng đúng cách.

Theo SK&ĐS